Ως άστεγοι ορίζονται όλα τα άτομα που διαμένουν νόμιμα στη χώρα, τα οποία στερούνται πρόσβασης ή έχουν επισφαλή πρόσβαση σε επαρκή ιδιόκτητη, ενοικιαζόμενη ή παραχωρημένη κατοικία που πληροί τις αναγκαίες τεχνικές προδιαγραφές και διαθέτει τις βασικές υπηρεσίες ύδρευσης και ηλεκτροδότησης.
Ένας άνθρωπος μπορεί να χαρακτηριστεί ως πρωτογενής άστεγος όταν διαβιοί στους δρόμους.
Το φαινόμενο είναι διεθνές και έχει σημαντική διάσταση στις περισσότερες πολιτισμένες χώρες. Στις ΗΠΑ το 2019 καταμετρήθηκαν περίπου 567.715 άστεγοι. Αντίστοιχα, στη Γερμανία οι άστεγοι υπολογίζονται σε 650.000, στη Γαλλία 142.000 και στη Σουηδία 34.000. Στη χώρα μας, σύμφωνα με την καταγραφή του 2018, οι άστεγοι στην Αθήνα ήταν συνολικά 793, από τους οποίους οι μισοί περίπου διαβιούν στους δρόμους, ενώ αντίστοιχα στη Θεσσαλονίκη το σύνολο των αστέγων είναι 380 και στον Πειραιά 265.
Ενόψει της υγειονομικής κρίσης οι διάφορες τοπικές αρχές ανά τον κόσμο κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα των αστέγων που ζούσαν στο δρόμο και ήταν εκτεθειμένοι. Υπήρξαν διάφορες λύσεις οι περισσότερες προσωρινές, από νοικιαζόμενα ξενοδοχεία, στέγαση σε γήπεδα έως τη «λύση» που εφαρμόστηκε στο Λας Βέγκας, όπου είχαμε τη μετατροπή ενός ανοιχτού πάρκινγκ σε «καταφύγιο αστέγων».
Στην τελευταία αυτή περίπτωση οι αρχές σχεδίασαν διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των αστέγων για να τηρούνται οι αποστάσεις, λέγοντας πως ήταν η καλύτερη λύση. Στην Αθήνα υπήρχε ένας εντελώς διαφορετικός σχεδιασμός.
Καταρχάς από την πρώτη στιγμή που αναλάβαμε ως νέα δημοτική αρχή στο Κέντρο Υποδοχής και Αλληλεγγύης του Δήμου Αθηναίων (ΚΥΑΔΑ) διαπιστώσαμε τα κενά που υπήρχαν, σχεδιάσαμε και δρομολογήσαμε την επίλυση του προβλήματος.
Έτσι, λοιπόν, ενισχύσαμε το επιστημονικό προσωπικό για μία ολοκληρωμένη διεπιστημονική προσέγγιση. Ανανεώσαμε πλήρως το στόλο των αυτοκινήτων με κατάλληλα αυτοκίνητα για επιτόπιες παρεμβάσεις (street work). Καταφέραμε εδώ και περίπου τρεις μήνες και πολλαπλασιάσαμε τις βάρδιες επιτόπιων παρεμβάσεων με σκοπό να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη του άστεγου πληθυσμού στη λογική ότι έχουν ένα φορέα που πραγματικά τους φροντίζει με συνέπεια. Επίσης, γνωρίζαμε ότι ο Δήμος ουδέποτε διέθετε κέντρο ημέρας αστέγων και υπνωτήριο.
Το κέντρο ημέρας αστέγων είναι ανοικτή δομή άμεσης πρόσβασης για την αντιμετώπιση των βασικών αναγκών των αστέγων. Παρέχει, μεταξύ άλλων, υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής στήριξης, πρωτοβάθμιας υγειονομικής φροντίδας, ατομικής φροντίδας και υγιεινής, καθώς και διασύνδεσης με υπηρεσίες στέγασης και σίτισης.
Το υπνωτήριο είναι δομή άμεσης φιλοξενίας που λειτουργεί μόνο κατά τη διάρκεια της νύχτας και καλύπτει επείγουσες στεγαστικές ανάγκες όσων διαβιούν στο δρόμο. Βασικό μας μέλημα είναι η πρόσβαση στις προαναφερθείσες δομές να γίνεται με τις ελάχιστες δυνατές γραφειοκρατικές διαδικασίες.
Έχοντας όλα αυτά τα δεδομένα και διαβλέποντας ότι o κορωνοϊός ήταν προ των πυλών της χώρας μας, με το Δήμαρχο της πόλης, Κώστα Μπακογιάννη, λάβαμε τις οριστικές αποφάσεις. Αποφασίσαμε να μην στραφούμε σε μία ευκαιριακή λύση που θα έχει ως αποτέλεσμα ένα προσωρινό μπάλωμα της κατάστασης, αλλά να δούμε την υγειονομική κρίση ως μία ευκαιρία για να υλοποιήσουμε το σχεδιασμό μας τάχιστα.
Πράγματι, μέσα σε χρόνο ρεκόρ ετοιμάστηκε το πρώτο πολυδύναμο κέντρο αστέγων στην Ελλάδα. Μία δομή που περιέχει κέντρο ημέρας, υπνωτήριο και ξενώνες, δηλαδή καλύπτει συνολικά το πρόβλημα της αστεγίας στην πόλη. Επίσης, η δομή έχει χωρητικότητα τέτοια που είναι ικανή να καλύψει πλήρως τις στεγαστικές ανάγκες αυτού του πληθυσμού.
Το πολυδύναμο κέντρο είναι μία δομή που θα μείνει στην πόλη και θα αποτελεί το πιο εμβληματικό έργο που έγινε ποτέ στο Δήμο της Αθήνας στον τομέα της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Το σημαντικότερο, όμως, γεγονός είναι ότι ήδη το κέντρο στέγασε μέσα σε λίγες ημέρες λειτουργίας πάνω από 180 άστεγους. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη επιβράβευση ότι ο σχεδιασμός υπήρξε ορθός, η υλοποίηση υποδειγματική και τελικά το πρώτο μεγάλο στοίχημα για την αστεγία στην Αθήνα κερδήθηκε. Μέσα στην υγειονομική κρίση δημιουργήσαμε ένα έργο για το οποίο όλοι οι πολίτες της Αθήνας μπορούν να είναι περήφανοι.
Εξάλλου, ο «καλός ο καπετάνιος στην φουρτούνα φαίνεται».
*Ο Γρηγόρης Λέων είναι ιατροδικαστής, δημοτικός σύμβουλος στο Δήμο Αθηναίων και Πρόεδρος του ΚΥΑΔΑ
