Της Αμέλιας Αναστασάκη
Σύμφωνα με τη συνομοσπονδία, η πολιτική λιτότητας που εφαρμόζει η ελληνική κυβέρνηση δεν φαίνεται να αποδίδει καρπούς, με αποτέλεσμα αυτοαπασχολούμενοι και επιχειρήσεις ηλικίας 10-15 ετών, να εμφανίζονται ως αδύναμος κρίκος, καθώς σημειώνουν σημαντικά υψηλότερο ποσοστό αρνητικών αποτιμήσεων.
Κραυγή αγωνίας για άλλη μία φορά από τη ΓΣΕΒΕΕ, η οποία σε σχετική της έρευνα καταγράφει αρνητικά πρόσημα αναφορικά με την πορεία των επιχειρήσεων για το επόμενο εξάμηνο. Περίπου 12.500 με 13.000 επιχειρήσεις, κυρίως πολύ μικρές και αυτοαπασχολούμενοι, αναμένεται να διακόψουν τη δραστηριότητά τους. Σύμφωνα με όσα ανέφερε ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, Γ. Καββαθάς, από τα πιθανά λουκέτα των επιχειρήσεων αναμένεται να προκύψει υψηλός κίνδυνος απώλειας συνολικά 21.000 θέσεων εργασίας! Ο συγκεκριμένος αριθμός είναι δραματικός, αν σκεφτεί κανείς ότι η ανεργία έχει ήδη «χτυπήσει» κόκκινο, και η χώρα μας έχει αναδειχθεί για άλλη μία φορά «πρωταθλήτρια» ανεργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σύμφωνα με τη μελέτη η αποτίμηση του α’ εξαμήνου 2017 σηματοδοτεί τη σημαντική υποχώρηση των αρνητικών δεικτών οικονομικού κλίματος, και συνδυάζεται με ιστορικό υψηλό 2ετίας στους δείκτες σταθεροποίησης (αύξηση κατά 9,3 μονάδες) και βελτίωσης (οριακή αύξηση κατά 1,2%) στο σύνολο των επιχειρήσεων. Για τις επιχειρήσεις που απασχολούν περισσότερα από 5 άτομα, με υψηλό κύκλο εργασιών και με ηλικία έως 5 ετών, το άθροισμα θετικών- σταθερών αποτιμήσεων υπερβαίνει για πρώτη φορά τις αρνητικές αποτιμήσεις.
Οι προσδοκίες σχετικά με την πορεία των επιχειρήσεων το επόμενο εξάμηνο διατηρούν αρνητικό πρόσημο, αλλά σημειώνουν τις καλύτερες επιδόσεις από το Φεβρουάριο του 2015. Το 47,4% των επιχειρήσεων αναμένει επιδείνωση (από 58,8%), μόλις το 10,9% βελτίωση (από 11%), ενώ 1 στις 3 επιχειρήσεις δεν αναμένει καμιά μεταβολή.
Απαραίτητες οι διαρθρωτικές αλλαγές προσαρμοσμένες στις ανάγκες των ΜμΕ
Ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, Γ. Καββαθάς, κατά την παρουσίαση της έρευνας ανέφερε πως: «η ελληνική οικονομία εμφανίζει σημάδια σταθεροποίησης και σταδιακής επιστροφής στην κανονικότητα, αλλά το μεγάλο στοίχημα παραμένει η διατηρησιμότητα των θετικών ρυθμών μεγέθυνσης και η συμμετοχή των μικρών επιχειρήσεων στο μέρισμα ανάπτυξης. Καθώς τα απόνερα της κρίσης αρχίζουν δειλά να υποχωρούν, αναδεικνύονται πιο ξεκάθαρα τα διαρθρωτικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εγχώριες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, για τα οποία απαιτούνται ενεργές και θαρραλέες παρεμβάσεις στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής».
Ενώ συμπλήρωσε ότι, «για να μπορέσει η εγχώρια αγορά να βγει από το τούνελ της παρατεταμένης στασιμότητας θα πρέπει να υλοποιηθούν οι διαρθρωτικές αλλαγές προσαρμοσμένες στις ανάγκες των ΜμΕ και της ελληνικής οικονομίας, όπως η ανάπτυξη των κατάλληλων χρηματοοικονομικών και αναπτυξιακών εργαλείων για την αύξηση των επενδύσεων, η βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση, η μείωση της φορολογίας, η απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης των επιχειρήσεων, η αποτελεσματικότερη λειτουργία του κράτους και της δικαιοσύνης, η ενίσχυση των συνεργατικών σχηματισμών κλπ. Προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει:
1) Να δημιουργηθούν τα κατάλληλα εργαλεία για την χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και για αυτό τον λόγο θεωρούμε ότι η εξαγγελθείσα σύσταση της Αναπτυξιακής Τράπεζας είναισημαντική πρωτοβουλία.
2) Να υπάρξει αποτελεσματική εφαρμογή του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών και επέκταση σε φυσικά και νομικά πρόσωπα, προκειμένου να ενταχθούν σε αυτόν όσο το δυνατόν περισσότερες επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
3) Να δημιουργηθεί έστω και την ύστατη στιγμή ο ειδικός ακατάσχετος επιχειρηματικός λογαριασμός, για όσες επιχειρήσεις πραγματοποιούν ηλεκτρονικές συναλλαγές καθώς με αυτόν τον τρόπο θα ενισχυθούν τα δημόσια έσοδα και θα βελτιωθεί η ρευστότητα των τραπεζών.
Η μελέτη
Β. ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ- ΕΠΙ ΜΕΡΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ
Α. Κύκλος Εργασιών
1) Εμφανείς είναι οι περιορισμένες δυνατότητες της εγχώριας κατανάλωσης να συμβάλλουν στην αναπτυξιακή δυναμική, καθώς υπάρχουν απτές ενδείξεις στασιμότητας στους δείκτες ζήτησης και κύκλου εργασιών (επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία φορέων του λιανεμπορίου και την ΕΛΣΤΑΤ). Η επιδείνωση του κύκλου εργασιών στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελεί άλλωστε αντανάκλαση του μειωμένου διαθεσίμου εισοδήματος και της ισχνής αποταμιευτικής ικανότητας των νοικοκυριών.
2) Στον κύκλο εργασιών των ΜμΕ σημειώνεται κάμψη για το 57,5% (αύξηση για 12,6%) των επιχειρήσεων. Ο μέσος όρος μείωσης του κύκλου εργασιών κυμάνθηκε στο 13,2% (από 17,8% στην προηγούμενη έρευνα). Τη μεγαλύτερη συρρίκνωση καταγράφουν οι πολύ μικρές επιχειρήσεις του κλάδου εμπορίου. Οι έρευνες που διεξήχθησαν το τελευταίο διάστημα σχετικά με την καταναλωτική εμπιστοσύνη και τις επιδόσεις του λιανεμπορίου (ΕΛΣΤΑΤ, ΙΟΒΕ) δείχνουν το παράδοξο της επιδείνωσης για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, γεγονός ανακόλουθο σε σχέση με τις θετικές τάσεις μεγέθυνσης της οικονομίας, ένδειξη συγκέντρωσης των μεριδίων αγοράς σε μεγαλύτερες επιχειρήσεις.
3) Ως προς το δείκτη κερδοφορίας, το 26,7% των επιχειρήσεων δήλωσε ότι είχε κέρδη κάτω των 5,000€ στο 2016, ενώ το 24,6% κατέγραψε ζημίες. Κέρδη άνω των 10,000€ καταγράφει το 24,4%.
4) Μείωση της ζήτησης και των παραγγελιών καταγράφεται για το 56,2% και 57,6% των επιχειρήσεων αντίστοιχα.
Β. Ρευστότητα- Επενδύσεις
1) Καθώς η ελληνική οικονομία υπερβαίνει τη καθοδική φάση του κύκλου, η έρευνα αναδεικνύει τα διαρθρωτικά προβλήματα των μικρών επιχειρήσεων που αφορούν τη μειωμένη ρευστότητα και το έλλειμμα πρόσβασης στη χρηματοδότηση. Ειδικότερα, ο δείκτης ρευστότητας διατηρεί σταθερά υψηλά επίπεδα αρνητικών αποτιμήσεων (2 στις 3 επιχειρήσεις), ενώ ιδιαίτερα υψηλό παραμένει το απόθεμα αναξιοποίητου παραγωγικού δυναμικού (καθώς ο μ.ο. χρησιμοποίησης στις ΜμΕ μεταποίησης ανέρχεται στο 51,3%).
2) Ο δείκτης ρευστότητας εξακολουθεί να διατηρείται σε εμφανώς χαμηλά επίπεδα αφού για 2 στις 3 επιχειρήσεις (65,1%) παρατηρείται επιδείνωση.
3) Η χαμηλή επενδυτική εμπιστοσύνη παρουσιάζει στοιχεία παγίωσης και τείνει να μετασχηματιστεί σε διαρθρωτικό χαρακτηριστικό της ελληνικής μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, και ως τέτοιο επηρεάζει τις προοπτικές ανάκαμψης των κλάδων στους οποίους κυριαρχούν οι μικρές επιχειρήσεις. Μόνο το 4,2% των επιχειρήσεων προγραμματίζει να πραγματοποιήσει κάποια επένδυση στο επόμενο εξάμηνο. Οι περιορισμένες προοπτικές για ανάληψη νέων επενδύσεων συνδέονται και με τη στάση αναμονής που διατηρούν οι επιχειρήσεις σχετικά με την εκταμίευση κεφαλαίων και απορρόφηση κονδυλίων για την ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρηματικών μονάδων (πρόγραμμα ΕΣΠΑ, αναπτυξιακός, πακέτο Γιούνκερ, ΕΤΕΑΝ).
Γ. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ- ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
1) Η αργή αλλά σταθερή αποκλιμάκωση της ανεργίας που αποτυπώνεται στα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (21,7% τον Μάιο του 2017) καταγράφεται για πρώτη φορά στην αποτίμηση της έρευνας κλίματος του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ για την απασχόληση όπου ο λόγος απολύσεων/ προσλήψεων τείνει στο 1. Για κάθε μια πρόσληψη αντιστοιχεί μια απόλυση, με σαφείς τάσεις βελτίωσης, καθώς οι επιχειρήσεις που δήλωσαν ότι αύξησαν το προσωπικό τους προσέλαβαν περισσότερα άτομα από εκείνες που δήλωσαν ότι απέλυσαν.
2) Οι προοπτικές για το επόμενο διάστημα παραμένουν αρνητικές καθώς το ποσοστό των επιχειρήσεων που δηλώνουν ότι θα προχωρήσουν σε περικοπές θέσεων εργασίας είναι διπλάσιο από εκείνων που δηλώνουν πως θα τις αυξήσουν (8,4% έναντι 4,5%). Αυτή η τάση αντανακλά το αίσθημα επιφυλακτικότητας και αναμονής των ΜμΕ για την πορεία της οικονομίας. Συγκριτικά όμως, στην πρόβλεψη εξαμήνου ο Ιούλιος του 2017 αποτυπώνει καλύτερες επιδόσεις από τον Ιούλιο του 2016.
3) Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ υπάρχει κίνδυνος απώλειας 4,100 επιπλέον θέσεων μισθωτής απασχόλησης στις μικρές επιχειρήσεις, χωρίς να υπολογίζονται οι απώλειες από τα πιθανά λουκέτα που θα προκύψουν στο επόμενο εξάμηνο. Συνολικά, αναμένεται να απολεσθούν 25,500 θέσεις απασχόλησης στις μικρές επιχειρήσεις, αν συμπεριλάβουμε και τις απώλειες που θα προκύψουν από εκείνους που θα αναστείλουν την επιχειρηματική δραστηριότητα (εργοδότες, αυτοαπασχολούμενοι). Λαμβανομένου υπόψη του θετικού μακροοικονομικού προφίλ, που διατηρεί η οικονομία, είναι πιθανότερο οι καθαρές θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν να έχουν θετικό πρόσημο.
4) Η έρευνα του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ επαληθεύει τα ευρήματα των προηγούμενων ερευνών αλλά και επίσημων στατιστικών (ΕΡΓΑΝΗ, ΕΛΣΤΑΤ): α) Εμφάνιση υψηλού ποσοστού των ευέλικτων μορφών απασχόλησης (οι νέες θέσεις μερικής απασχόλησης τον Ιούλιο 2017 ήταν περισσότερες από τις νέες θέσεις πλήρους απασχόλησης). β) Υποκατάσταση θέσεων πλήρους απασχόλησης με αντίστοιχες θέσεις μερικής απασχόλησης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ το 42,7% των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων που έχουν προσωπικό το απασχολούν με ευέλικτες μορφές απασχόλησης.
5) Παράλληλα με τη σταδιακή βελτίωση του ισοζυγίου προσλήψεων αποχωρήσεων επιτείνεται το φαινόμενο της κινητικότητας και της επίδρασης της εποχικότητας στην αγορά εργασίας, με θετικό ωστόσο πρόσημο για την συνολική μισθωτή εργασία. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνονται και από τα στατιστικά δεδομένα της ΕΛΣΤΑΤ για την υποαπασχόληση όπου παρουσιάζει μια συνεχή και αυξητική τάση τα οποία και υποδεικνύουν ότι μπορεί να αυξάνονται οι θέσεις εργασίας αλλά με χαμηλότερης ποιότητας θέσεις εργασίας (χαμηλότεροι μισθοί, λιγότερες μέρες και ώρες κλπ).
6) Η αύξηση των ευέλικτων μορφών εργασίας, επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι το 36,4% των επιχειρήσεων δήλωσε ότι αναγκάστηκε να μειώσει περιστασιακά ώρες/ ημέρες εργασίας, ποσοστό χαμηλότερο σε σχέση με τον Φεβρουάριο του 2017 αλλά υψηλότερο σε σχέση με τον Ιούλιο του 2016. Επιπρόσθετα, το 33,8% των επιχειρήσεων δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα έγκαιρης καταβολής μισθοδοσίας.
Δ. ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ- ΟΦΕΙΛΕΣ
1) Παρά τη σχετική βελτίωση των οικονομικών δεικτών, τα προβλήματα υπερχρέωσης παραμένουν στο «κόκκινο», τουλάχιστον για 1 στις 4 επιχειρήσεις. Το υψηλότερο ποσοστό των επιχειρήσεων με καθυστερημένες οφειλές αφορά εκείνες με χρέη προς το πρώην ασφαλιστικό ταμείο των επαγγελματιών (ΟΑΕΕ, 26,2%). Το ποσοστό αυτό, παραμένει σταθερό (26,7% στην προηγούμενη έρευνα Φεβρουαρίου 2017) και αφορά περίπου 300,000 ενεργές επιχειρήσεις.
2) Το ποσοστό των επιχειρήσεων που δηλώνει ότι έχει ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την εφορία παραμένει σταθερά υψηλό στο 23,8%, παρά τις διάφορες ρυθμίσεις που έχουν εισαχθεί. Το στοιχείο αυτό συμβαδίζει με το συνολικό ύψος των ληξιπρόθεσμων οφειλών που προστέθηκε μέσα στο 2017, οι οποίες ανήλθαν στα 5,47 δις ευρώ (στοιχεία ΑΑΔΕ). Περίπου 65.000 μικρές επιχειρήσεις δηλώνουν ότι έχουν βρεθεί αντιμέτωπες το προηγούμενο εξάμηνο με κατάσχεση/ ή δέσμευση λογαριασμών για οφειλές.
3) Αυξάνονται στο εξάμηνο οι επιχειρήσεις που δηλώνουν ότι καθυστερούν να καταβάλλουν οφειλές για ενοίκια καθώς και για δόσεις δανείου. Οι στατιστικές εκτιμήσεις του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ δείχνουν ότι συντηρείται ένα καθεστώς υψηλής έκθεσης των επιχειρήσεων σε οφειλές προς το δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Το 9,2% (64,000 επιχειρήσεις) έχει ταυτόχρονα οφειλές σε δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία. Τα συνολικά ληξιπρόθεσμα χρέη νοικοκυριών και επιχειρήσεων προς την εφορία, τα ασφαλιστικά ταμεία και τις τράπεζες πλέον ξεπερνούν τα 220 δις.
4) Το 17,5% των μικρών επιχειρήσεων (πάνω από 120.000 φυσικά ή νομικά πρόσωπα) οφείλουν πάνω από 20.000€, που είναι το κατώφλι για να μπορεί να υποβάλλει κανείς αίτηση υπαγωγής στον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης ιδιωτικού χρέους. Συνολικά, με βάση τα στοιχεία της έρευνας εκτιμάται ότι 59.000 επιχειρήσεις αποτελούν το βασικό πυρήνα των δυνητικών δικαιούχων που θα αιτηθούν των ευεργετημάτων της νέας ρύθμισης.
5) Σχετικά με την παρακολούθηση των ροών του νέου ασφαλιστικού συστήματος, τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των υπόχρεων (75,7%) δηλώνει ότι καταβάλλει λιγότερες (63,6%) ή ίδιες εισφορές (12,1%), ενώ το 17,4% ότι καταβάλλει περισσότερες. Σε ευνοϊκότερη θέση είναι οι ατομικές επιχειρήσεις χωρίς προσωπικό και με πολύ χαμηλό τζίρο (79,2% πληρώνουν λιγότερα).
Ε. ΔΕΙΚΤΕΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ- ΛΟΥΚΕΤΑ
1) Στο α’ εξάμηνο του 2017 καταγράφηκε για πρώτη φορά θετικό ισοζύγιο εγγραφών- διαγραφών, γεγονός που φαίνεται να σηματοδοτεί την έξοδο από τη φάση ύφεσης και την είσοδο σε μια περίοδο κανονικότητας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΓΕΜΗ το ισοζύγιο εγγραφών – διαγραφών επιχειρήσεων για το α’ εξάμηνο του 2017 ήταν θετικό κατά 2,400 επιχειρήσεις.
2) Από τα στοιχεία των ερευνών του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ προκύπτει ότι τα «λουκέτα» αρχίζουν να μειώνονται. Παρά το θετικό οικονομικό κλίμα, ο δείκτης ανασφάλειας και φόβου για την πορεία της επιχείρησης διατηρεί υψηλές τιμές. Το 38,1% των επιχειρήσεων θεωρεί αρκετά και πολύ πιθανό να κλείσει το επόμενο διάστημα (έναντι 40,3% του προηγούμενου εξαμήνου). Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις, οι αυτοαπασχολούμενοι και οι μεταποιητικές παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο διακοπής της λειτουργίας τους (πάνω από 44%) σε σχέση με τις μεγαλύτερες.
3) Εκτιμάται ότι η μείωση επιχειρήσεων το επόμενο εξάμηνο θα είναι περίπου ίση με το προηγούμενο εξάμηνο (αναμένεται να διακόψουν τη δραστηριότητά περίπου 12,500 – 13,000 επιχειρήσεις, κυρίως πολύ μικρές και αυτοαπασχολούμενοι. Ωστόσο, από τα μακροοικονομικά δεδομένα και τις προβολές για την πορεία της οικονομίας (εκτίμηση για μεγέθυνση 1,5%-2%), διαφαίνεται πως διανύουμε μια περίοδο στην οποία οι επιχειρήσεις που θα διακόπτουν την επιχειρηματική δραστηριότητα θα είναι λιγότερες από τις νέες επιχειρήσεις που δημιουργούνται.
4) Η παγιοποίηση των υψηλών φορολογικών επιβαρύνσεων (αύξηση προκαταβολής φόρου, αύξηση ΦΠΑ και ειδικών τελών, αύξηση φορολογικού συντελεστή στο 29%), η συσσώρευση οφειλών και η αδυναμία εξεύρεσης αγορών για την αντιστάθμιση της ισχνής καταναλωτικής ζήτησης επιδρούν αρνητικά στις προοπτικές μιας επιχείρησης. Το φαινόμενο της άτυπης επιχειρηματικής δραστηριότητας εμφανίζεται σε έξαρση σε ορισμένα επαγγέλματα και διαβρώνει τον ανταγωνισμό.
5) Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, από τα πιθανά λουκέτα των επιχειρήσεων, προκύπτει υψηλός κίνδυνος απώλειας για 21.000 θέσεις συνολικής απασχόλησης (εργοδότες, αυτοαπασχολούμενοι, μισθωτοί). Παράλληλα, από τα ευρήματα προκύπτει ότι περίπου 7.000 συμβοηθούντα μέλη θα βρεθούν εκτεθειμένα σε συνθήκες ανεργίας.
