Δημοσιεύθηκε ο νέος νόμος για τα εμπορικά σήματα – μη παραδοσιακά σήματα, σήματα πιστοποίησης, social media, διαμεσολάβηση, τροποποιήσεις στα τέλη και επαναπροσδιορισμός της δικαιοδοσίας των δικαστηρίων στο επίκεντρο των αλλαγών.
Ως σημείο που διακρίνει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες μιας επιχείρησης από αυτά μιας άλλης, το σήμα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των εμπορικών συναλλαγών. Το σήμα επιτελεί διακριτική λειτουργία, με άλλα λόγια αποτελεί για τους καταναλωτές ένδειξη της πηγής προέλευσης ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας, ενώ ταυτόχρονα έχει πολύ μεγάλη σημασία για την ελευθερία του ανταγωνισμού και για την ανάπτυξη της οικονομίας.
Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα δικαιώματα πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας, το σήμα προστατεύεται (υπό προϋποθέσεις) εις το διηνεκές, χωρίς χρονικό περιορισμό. Το γεγονός αυτό, κατατάσσει το σήμα στην κορυφή των άυλων αγαθών μιας επιχείρησης και για αυτόν το λόγο κρίσιμη είναι τόσο η κατοχύρωσή του, όσο και η προστασία του από την παραποίηση.
Μέχρι πρότινος, τα σήματα ρυθμίζονταν από τις διατάξεις του Ν. 4072/2012. Στις 20.03.2020 δημοσιεύθηκε ο Νόμος 4679/2020 για τα Εμπορικά Σήματα (ο «Νόμος»), ο οποίος (με χαρακτηριστική καθυστέρηση) ενσωματώνει τις διατάξεις της Οδηγίας (ΕΕ) 2015/2436 για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών – μελών περί σημάτων και της Οδηγίας 2004/48/ΕΚ σχετικά με την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και άλλες διατάξεις. Πέρα από την εναρμόνιση με την Οδηγία, ο εν λόγω Νόμος επιδιώκει και μια ευθυγράμμιση με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 2017/1001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 14ης Ιουνίου 2017 για το σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο Νόμος καταργεί τις διατάξεις περί σημάτων που περιλαμβάνονταν στα άρθρα 121-182 του Ν. 4072/2012 και επί της ουσίας κωδικοποιεί το νομικό πλαίσιο των σημάτων σε ένα αυτοτελές νομοθέτημα.
Οι αλλαγές που επιφέρει είναι τόσο διαδικαστικές, όσο και ουσιαστικές – ας ρίξουμε μια ματιά στις κυριότερες εξ’ αυτών:
Ανοίγει ο δρόμος για την κατοχύρωση «μη παραδοσιακών» σημάτων
Μεταξύ των βασικότερων αλλαγών συγκαταλέγονται η απαλοιφή της “γραφικής παράστασης” ως προϋπόθεσης για την ένταξη ενός σημείου στην έννοια του σήματος και τη συνακόλουθη προστασία αυτού.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 2 του Νόμου «το εθνικό σήμα μπορεί να αποτελείται από οποιαδήποτε σημεία, ιδίως από λέξεις, συμπεριλαμβανομένου του ονόματος προσώπων, ή από σχέδια, γράμματα, αριθμούς, χρώματα, το σχήμα του προϊόντος ή τη συσκευασία του προϊόντος, ή από ήχους, υπό την προϋπόθεση ότι τα σημεία αυτά:
- είναι ικανά να διακρίνουν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες μιας επιχείρησης από τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες άλλων επιχειρήσεων και
- μπορούν να αναπαρίστανται στο μητρώο, κατά τρόπο που επιτρέπει στις αρμόδιες αρχές και στο κοινό να προσδιορίζουν με σαφήνεια και ακρίβεια το αντικείμενο της προστασίας που παρέχεται στο δικαιούχο του».
Ενδιαφέρον έχει και το γεγονός ότι ο Νόμος κάνει πλέον ρητή αναφορά σε (πιο «αντισυμβατικά») σήματα τρισδιάστατου σχήματος, σήματα θέσης, σήματα μοτίβου, σήματα κίνησης, οπτικοακουστικά σήματα και ολογραφικά σήματα.
Με άλλα λόγια, μια επιχείρηση μπορεί καταρχήν να (προσπαθήσει να) κατοχυρώσει πρακτικά οποιοδήποτε σημείο χρησιμοποιεί σε σχέση με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της αρκεί το σημείο αυτό να έχει διακριτικό χαρακτήρα – να λειτουργεί δηλαδή ως ένδειξη προέλευσης (βλ. προϋπόθεση (α) ανωτέρω) και να μπορεί να αναπαρίσταται στο μητρώο σημάτων με σαφήνεια και ακρίβεια (βλ. προϋπόθεση (β) ανωτέρω).
Η κατ’ αυτόν τον τρόπο διεύρυνση της έννοιας του σήματος και η κατάργηση της υποχρέωσης γραφικής παράστασης «ανοίγει το δρόμο» για την κατοχύρωση σημάτων «μη παραδοσιακών», τα οποία με το προϊσχύσαν καθεστώς είναι πιθανόν να μην ενέπιπταν καν στον ορισμό του σήματος. Χαρακτηριστικό είναι ότι ήδη πολλές εταιρείες έχουν αρχίσει να καταθέτουν αιτήσεις κατοχύρωσης για σήματα που αποτελούνται από το σχήμα ή τη συσκευασία προϊόντος (π.χ. σχήμα φιάλης αναψυκτικού),χρώματα κλπ. Βεβαίως, σε κάθε περίπτωση, προκειμένου να κατοχυρωθεί ένα σήμα θα πρέπει να πληρούνται και οι λοιπές προϋποθέσεις που αναλυτικά ο Νόμος ορίζει.
Σήματα πιστοποίησης
Ο Νόμος εισάγει το νέο θεσμό των «σημάτων πιστοποίησης», τα οποία καλούνται και «σήματα εγγύησης» της ποιότητας.
Πρόκειται για σήματα που επιτελούν λειτουργία όχι προέλευσης, αλλά ποιότητας – δηλαδή είναι ικανά να διακρίνουν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που πιστοποιούνται από τον δικαιούχο του σήματος, όσον αφορά στο υλικό, τον τρόπο παρασκευής των προϊόντων ή παροχής των υπηρεσιών, την ποιότητα, την ακρίβεια ή άλλα χαρακτηριστικά, με εξαίρεση τη γεωγραφική προέλευση, από τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που δεν έχουν την ανωτέρω πιστοποίηση.
Προσοχή όμως στο εξής: Δεν πρέπει να συγχέονται τα σήματα πιστοποίησης με τα συλλογικά σήματα, τα οποία δηλώνουν μόνο ότι όποιος τα χρησιμοποιεί είναι μέλος του νομικού προσώπου – φορέα του συλλογικού σήματος. Στο συλλογικό σήμα το ζητούμενο είναι αν αυτός που το χρησιμοποιεί είναι μέλος του νομικού προσώπου που είναι δικαιούχος του συλλογικού σήματος, ενώ στα σήματα πιστοποίησης το ζητούμενο είναι αν το προϊόν που φέρει το σήμα πιστοποίησης πληροί τις προδιαγραφές που έχει θέσει ο φορέας του σήματος πιστοποίησης.
Η γεωγραφική προέλευση εξαιρείται από το σήμα πιστοποίησης προκειμένου να μην καταστρατηγηθούν οι διατάξεις για τις προστατευόμενες ονομασίες προέλευσης και τις προστατευόμενες γεωγραφικές ενδείξεις. Αντίθετα, γεωγραφικός όρος μπορεί να αποτελέσει συλλογικό σήμα, αρκεί να μην έχει καταχωρηθεί ως προστατευόμενη ονομασία προέλευσης, ή προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη.
Τροποποιήσεις στα τέλη
Ο νέος Νόμος έφερε αλλαγές και στα τέλη που καταβάλλονται υπέρ του Δημοσίου για τη λειτουργία του μητρώου σημάτων, με κυριότερη τη μείωση κατά 10€ του τέλους ηλεκτρονικής κατάθεσης σήματος (από 110€ σε 100€ για την πρώτη κλάση προϊόντων ή υπηρεσιών) και την αύξηση κατά 10€ του τέλος έγχαρτης κατάθεσης εθνικού σήματος (από 110€ σε 120€ για την πρώτη κλάση προϊόντων ή υπηρεσιών). Πιο αναλυτικά, τα βασικότερα τέλη διαμορφώνονται ως ακολούθως:
Για την κατάθεση:
- Κατάθεση σήματος, που υποβάλλεται έγχαρτα, εκατόν είκοσι (120) ευρώ
- Κατάθεση σήματος, που υποβάλλεται ηλεκτρονικά, εκατό (100) ευρώ
- Για κάθε επιπλέον κλάση προϊόντων ή υπηρεσιών, είκοσι (20) ευρώ
Για την ανανέωση του σήματος:
- Παράταση προστασίας σήματος, που υποβάλλεται έγχαρτα, εκατόν δέκα (110) ευρώ
- Παράταση προστασίας σήματος, που υποβάλλεται ηλεκτρονικά, ενενήντα (90) ευρώ
- Κάθε επιπλέον κλάση, είκοσι (20) ευρώ
Μεταβίβαση σήματος ενενήντα (90) ευρώ
Παραχώρηση άδειας χρήσης ενενήντα (90) ευρώ
Ενώπιον της Διοικητικής Επιτροπής Σημάτων:
- Κατάθεση προσφυγών, ανακοπών, παρεμβάσεων και αιτήσεων ενώπιον της Διοικητικής Επιτροπής Σημάτων, εβδομήντα (70) ευρώ
- Παράβολο συζήτησης ανακοπών, προσφυγών, παρεμβάσεων και αιτήσεων ενώπιον της Διοικητικής Επιτροπής Σημάτων, σαράντα (40) ευρώ
Αυτεπάγγελτη έρευνα στο Μητρώο Σημάτων
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η πρόβλεψη του Νόμου, σύμφωνα με την οποία κατά την εξέταση της δήλωσης κατάθεσης σήματος, ο Ερευνητής της Διεύθυνσης Σημάτων εντοπίζει τα κατά την κρίση του προγενέστερα σήματα που προσβάλλονται από τη δήλωση της κατάθεσης νέου σήματος και ενημερώνει, με οποιοδήποτε πρόσφορο μέσο, περιλαμβανομένου του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, τους δικαιούχους, προκειμένου αυτοί να ασκήσουν, αν το επιθυμούν, ανακοπή.
Η διαδικασία αυτή «οχυρώνει» κατά κάποιον τρόπο τους δικαιούχους των (ήδη κατοχυρωμένων) σημάτων, οι οποίοι ενδέχεται υπό άλλες συνθήκες να μην λάμβαναν γνώση της υποβολής αίτησης κατοχύρωσης η οποία ενδέχεται να θίγει τα δικαιώματά τους σε συγκεκριμένο σήμα.
Ανταγωγή στα Πολιτικά Δικαστήρια για έκπτωση ή ακύρωση σήματος
Σε αντίθεση με το προϊσχύσαν καθεστώς που προέβλεπε την άσκηση αίτησης για έκπτωση ή ακύρωση σήματος ενώπιον της Διοικητικής Επιτροπής Σημάτων (ΔΕΣ), ο εναγόμενος για προσβολή σήματος μπορεί να ασκήσει στα πολιτικά δικαστήρια ανταγωγή με αίτημα την έκπτωση ή την ακυρότητα του σήματος στο οποίο στηρίζεται η αγωγή.
Με άλλα λόγια, σε περίπτωση που ο εναγόμενος για προσβολή σήματος θεωρεί ότι το σήμα (το οποίο «κατηγορείται» ότι προσβάλλει) είτε π.χ. δεν χρησιμοποιείται από τον δικαιούχο του στις συναλλαγές, είτε δεν θα έπρεπε να έχει εξαρχής κατοχυρωθεί στο μητρώο σημάτων (για λόγους που αναλυτικά προβλέπει ο Νόμος), μπορεί να υποβάλλει σχετική αίτηση είτε στη ΔΕΣ, είτε στα πολιτικά δικαστήρια.
Εξυπακούεται ότι προκειμένου να μην εκδοθούν αντιφατικές αποφάσεις από τη ΔΕΣ και τα πολιτικά δικαστήρια, ο Νόμος αποκλείει τη δυνατότητα να ζητηθεί η ακυρότητα ή η έκπτωση του σήματος ταυτόχρονα και στα πολιτικά δικαστήρια, αλλά και στη Διοικητική Επιτροπή Σημάτων και στα διοικητικά δικαστήρια μεταξύ των ιδίων διαδίκων.
Διαμεσολάβηση
Στο πλαίσιο προώθησης των εναλλακτικών μορφών επίλυσης διαφορών, ο Νόμος παρέχει τη δυνατότητα για προαιρετική και οικειοθελή διαμεσολάβηση σε υποθέσεις που εκκρεμούν ενώπιον της Διοικητικής Επιτροπής Σημάτων μεταξύ ιδιωτών. Ειδικότερα, μπορεί να υποβληθεί από τα μέρη κοινή αίτηση διαμεσολάβησης οποτεδήποτε μετά την κατάθεση ανακοπής, αίτησης έκπτωσης ή ακυρότητας και παρέμβασης. Η αίτηση κατατίθεται στη Διεύθυνση Σημάτων και διαβιβάζεται στη Διοικητική Επιτροπή Σημάτων. Αν υποβληθεί κοινή αίτηση διαμεσολάβησης, η διαδικασία ενώπιον της Διοικητικής Επιτροπής Σημάτων αναστέλλεται.
Σημειώνεται ότι και ο EUIPO (European Union Intellectual Property Office) παρέχει τέτοια δυνατότητα διαμεσολάβησης.
Δημοσίευση αποφάσεων σε social media
Αναγνωρίζοντας προφανώς τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζουν τα social media στην καθημερινότητά μας, όχι μόνον ως μέσα ψυχαγωγίας, αλλά και ως μέσα ενημέρωσης, ο νέος Νόμος προβλέπει ότι, με στόχο την ενημέρωση του κοινού, οι αποφάσεις που αφορούν την προσβολή σήματος μπορούν να δημοσιεύονται, πέρα από τα μέσα ενημέρωσης, και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Στο πλαίσιο αυτό ενδιαφέρον έχει και το γεγονός ότι, σε μια προσπάθεια ψηφιοποίησης και επιτάχυνσης των διαδικασιών, ο Νόμος εξουσιοδοτεί τον Υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων να ορίσει ημερομηνία έναρξης της λειτουργίας του ηλεκτρονικού μητρώου σημάτων και κατάργησης του έγχαρτου μητρώου.
Έναρξη ισχύος
Λόγω του ότι, όπως επισημαίνεται παραπάνω, η Οδηγία 2015/2436 ΕΕ ενσωματώνεται στην Ελληνική έννομη τάξη με μεγάλη καθυστέρηση και κανονικά έπρεπε να έχει μεταφερθεί στο εσωτερικό δίκαιο ήδη από τις 14.01.2019 (!), ορισμένες από τις διατάξεις του Νόμου πρέπει να έχουν αναδρομική ισχύ από την ημερομηνία αυτή – επί της ουσίας, ο νόμος έχει αναδρομική ισχύ για τις δηλώσεις κατάθεσης σημάτων, τις ανακοπές και τις αιτήσεις έκπτωσης ή ακυρότητας που κατατέθηκαν από 14.01.2019 και εξής.
